Aşık Şenlik Kars Tesirleri Arpaçay Kolu 3 KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
Aşık Şenlik Kars Tesirleri Arpaçay Kolu 3
KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
Tarih Araştırmacısı Yazar Sultan AYDIN’ın, “AŞIK ŞENLİK KARS TESİRLERİ ARPAÇAY KOLU 3 ” yazısı:
ÂŞIK MURAT ÇOBANOĞLU’NUN HAYATI (1940-2005)
1 - Aşık Şenlik’in Arpaçay kolu, Koçköylü Aşık Gülistan Çobanlar Kars merkezden lala hanımla evlilik yapmış 3 kızları 5 erkek çocukları olmuştur.
Aşık Murat Çobanoğlu ailenin altıncı çocuğudur.
Murat Çobanoğlu 1 Kasım 1940 tarihinde Kars’ın Kaleiçi mahallesinde doğdu. Ancak dedeleri Osman ve Sadık’ın mezarlarının bulunduğu Koç köyü’nü kendi köyü olarak kabul etmektedir. Babası Kars’ın usta aşıklarından Aşık Şenlik’in çırağı Gülistan Ustadır. Aşıklık geleneğini babasıyla tanımış ve çıraklığını yaparak yetişmiştir.
2 - 1966 yılından başlayarak Konya da yapılan Türkiye Aşıklar Bayramına katıldı. Atışma En Güzel Memleket Türküsü Taşlama Şiir Hikayeli türkü Dudakdeğmez ve Muamma dallarında birincilikler aldı.
3- Kendi şiirlerinin yanı sıra usta malı eserleri de icra ederek yaşatmış bir sanatçıdır. Ülkemizin her yöresinde yapılan aşık programlarına katıldı. Güzel sesi, mızrabındaki yetenek, aşıklık bilgisi, halk edebiyatımızdan ve usta aşıklardan kazandığı kültür ve buna bağlı becerisi ona üstünlük kazandırmıştır. Avrupa’daki vatandaşlarımızın da ilgisi ile 1970 yılından başlayarak yurt dışında birçok ülkede programlar yaptı.
4 – 1971 yılında resmi görevlendirilme ile devlet sanat elçisi olarak Almanya ‘ya gitti.
5 –1971 yılında Çobanoğlu aşıklar kahvehanesini işletmeye açtı. İşletmesin kendisi üstlendiği gibi bu kahvehane Kars Aşıklık geleneği için çok uzun zaman hizmet ederek bir nevi okul vazifesi yaptı.
Japon NHK Televizyonunun hazırladığı İpek Yolu ve Tarihin Altın İzleri belgeselinde görev aldı. Almanya’da ZDF, ATT ve kanal Avrupa televizyonlarında ve WDR radyosunda; İngiltere’de BBC Radyosunda programlara katıldı.
6 – 1972 yılında müzik-sen vakfı tarafından yılın ozanı seçildi. Aşıklık ta gösterdiği başarı sonucunda iki kez altın plak kazandı.
7 – 1972 yılında İran da programlar yaptı.
8 – 1987 yılında Almanya Meral Belediye Başkanlığı tarafından davet edildi. UNESCO ‘nun düzenlendiği programlarda görevler aldı.
9 – 1989 yılında İngiltere de düzenlenen uluslar arası hikaye anlatma festivaline katıldı.
10 – 15 Aralık 1990 yılında Kültür Bakanlığı Sivas Devlet Türk halk müziği korosu sanatçısı olarak göreve başladı.
11 – 1996 yılında İngiltere de düzenlenen uluslar arası hikaye anlatma festivaline katıldı.
12 – 1996 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ‘ nde ki programlara katıldı.
13 – 1996 yılında Singapur da Nasreddin Hoca sempozyumuna katıldı.
14 – 1998 yılında Erzurum Atatürk üniversitesi öğretim üyesi Ali Kafkasyalı tarafından Aşık Murat Çobanoğlu ‘nun hayatı – sanatı ve eserleri isimli kitabı yayınlandı.
15 – 2000 yılında Türk dünyası yazarlar ve sanatçılar vakfı tarafından Türk Dünyası hizmet ödülü aldı.
Murat Çobanoğlu’nun şiirleri Çağrı, Karseli, Türk Kültürü, Türk Edebiyatı, Türk Folklor Araştırmaları, Çoruh gibi dergilerde yayımlandı.
Aşıklık geleneğinin önemli dallarından olan hikayecilik alanında, 12 hikaye tasnif etti. Hikaye repertuarı en geniş aşıklardan biri olmak başarısını gösterdi. Hikaye anlatmaktaki tarzı ile de hafızalarda silinmez bir iz bıraktı.
Radyo ve televizyonlarda, aşıklık geleneğiyle ilgili programlar hazırladı ve sundu. Yurt içinde ve dışında kırkın üstünde kaset yaptı. Sayısı yüzlerle ifade edilebilecek kadar madalya, plaket, şilt kazandı. Katıldığı programlara ait teşekkür, takdir ve onur belgeleri de yine sayı olarak iki yüz civarındadır.
Kısa adı MESAM olan Türkiye Musiki Eserleri Meslek Birliği’nin iki dönem Denetleme Kurulu Üyeliği görevine seçildi.
ÇOBANOĞLU’NUN TASNİF ETTİĞİ HİKÂYELER: Âşık Murat Çobanoğlu, On iki hikâye tasnif etmiştir. Bunların adları şöyledir:
1-Sarac İBRAHİM, 2-Hamit HAN ile Melek SULTAN, 3-Ahmet ile Mehmet 4- Cünün ile Dertli SULTAN, 5-Murathan ile Peri, 6- Adilşah ile lale sultan,
7-Pervane, 8- Emre Eraslan, 9- Aşık Tüccari, 10-Bayburtlu İrşadi ,11- Yaralı şahin 12-Diyarbakırlı Hüseyin
Çobanoğlu'nun Bildiği Hikâyeler: Çobanoğlu, tasnif ettiği hikâyelerin birkaç katı kadar daha halk hikâyesi bilmektedir. Onun bildiği ve. yıllardan beridir düğünlerde derneklerde anlattığı halk hikâyelerinden bazıları şunlardır:
1-Necip ile Telli, 2-Alhan ile Peri, 3-Asuman ile Zeycan, 4-Aşık garip, 5- Deli kurt, 6- Emrah ile Selvi, 7-Hasta Hasan, 8- Hüseyin Bey, 9-Kerem ile Aslı, 10- Köroğlu ilk kolu, 11-Köroğlu Bolu beyi, 12-Köroğlu Hasan paşa, 13-Köroğlu Kiziroğlu, 14- Köroğlu son kol, 15- Köroğlu Hasanbey, 16- Melikşah, 17-Salmanbey, 18- Seyfi zülyezen, 19- Şah İsmail, 20- Tahir ile zöhre, 21- Yaralı Mahmut, 22- Yusuf ile Zeliha
Murat Çobanoğlu hakkında yapılmış lisans ve yüksek lisans tezleri mevcuttur. Akciğer rahatsızlığı teşhisiyle tedavi gördüğü Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde, 26 Mart 2005 tarihinde Hakk’ın rahmetine kavuştu.
Çobanoğlu’nun ismi Kars’ta cadde ve öğrenci yurdunda yaşatılmaktadır.
AŞIK MURAT ÇOBANOĞLUNUN ESERLERİNİN SAYISAL VERİLERİ
ŞİİRLERİ
1-Sekiz heceli şiirleri 96/433 kıta - 2-Onbir heceli şiirleri 208/840 kıta - 3-Onbeş heceli şiirleri divan 26/90 kıta.Toplam: 330/1363 kıta
ATIŞMALAR – DEYİŞMELER: ŞİİRLERİ: 462 KITA (DÖRTLÜK)
ÜÇLÜ ATIŞMA-DEYİŞME: ŞİİRLERİ : 63 KITA (DÖRTLÜK)
DÖRTLÜ ATIŞMALAR-DEYİŞMELER ŞİİRLERİ : 33 KITA (DÖRTLÜK)
ALTILI ATIŞMALAR-DEYİŞMELER ŞİİRLERİ : 18 KITA (DÖRTLÜK)
KITALI ŞİİRLERİ
1-Üç kıtadan kurulu şiir sayısı 164 Kıta, 2-Dört kıtadan kurulu şiir sayısı 89 “
3-Beş kıtadan kurulu şiir sayısı 36 “ 4-Altı kıtadan kurulu şiir sayısı 17 “
5-Yedi kıtadan kurulu şiir sayısı 9 “ 6-Sekis kıtadan kurulu şiir sayısı 7 “
7-Dokuz kıtadan kurulu şiir sayısı 4 “ 8-On kıtadan kurulu şiir sayısı 2 “
9-On dört kıtadan kurulu şiir sayısı 2 “
HİKAYELER: Dört hikayede 18 karşılaşma-atışmadaki şiirleri 330 adet
KAFİYE KURULUŞU: Zengin kafiye-Tam kafiye-Yarım kafiye -Tunç kafiye-Kulak kafiye(cinaslar)
MISRA YAPISI
8 Heceli – (4+4=8) (5+3=8) (3+5=8) ( 11 Heceli – (4+4+3=11) (6+5=11)
15 Heceli- 8+7=15
HECE SAYISI: Sekiz heceli mısra 96-(11 Heceli mısra 208) –(15 Heceli mısra 26)
-Toplam 330
AŞIK ŞENLİK’İN ÇIRAĞI AŞIK GÜLİSTAN ÇOBANLAR ARPAÇAY KOLU
AŞIK MURAT ÇOBAN OĞLU’NUN ÇIRAKLARI
Aşık Metin Bektaş, Aşık Yener Yılmazoğlu Aşık Arif Tellioğlu, Aşık İlgar Çiftçioğlu, Aşık Mürsel Sinan, Aşık Hakkı Virani, Aşık Tarhan İnan
AŞIK MURAT ÇOBANOĞLUNUN SOYU VE AİLESİ
Aşık Gülistan Çobanların dedesi Osman, babası Sadık, kardeşleri Emirastan, Emoş ve Benüşenin mezarları koç köyü mezarlığındadır. (Benüşe Koç Köylü Himmet Aşarla evlilik yapmış, Zekerya, Yakup Aşar ve Kızı Mine İstanbul’a göçmüşlerdir.)
Aşık Gülistan Çobanların Koç Köydeki akrabaları Ağayıl sülalesi, Gelgeçler (Muharrem Gelgeç 1911 – 1993), Rehmeseyil Sülalesi (Namaz Çağlıyan 1903 – 1991 Kaynak Kişiler; Koç Köyü Muhtarı Şahbender Gülgeleyen; 1926 -2012, Nuri Ekinci; 1923-2012),
AŞIK MURAT ÇOBANOĞLU KARS’IN SUSUZ İLÇESİ KİZİROĞLU KÖYÜNDEN YILDIZ HANIMLA EVLİLİK YAPMIŞ, ŞENTÜRK 1962, NESİBE, NESRİN, OZAN ADINDA 4 ÇOCUKLARI VARDIR
ÖZEL BİLGİLER
Aşık Murat ÇOBANOĞLU’NUN en çok bir isteği vardı. O da Kars’ta Aşıklar bayramının yapılması idi.
2004 yılında Aşık Murat ÇOBANOĞLU ve zamanın Belediye Başkanı Naif ALİBEYOĞLU’nu ziyaret ederek Kars’ta Aşıklar bayramı yapılmasını istemişlerdi. O toplantıya bende davet edilmiştim.
Aşıklar bayramının yapılması 5-6-7 Mayıs 2005 günleri olarak planlanmıştı. Ancak merhum Çobanoğlu rahatsızladı, tedavisi devam ederken hep isteği bayramın yapılması idi.
Ömrü bayramı görmeye yetmedi. 26 Mart 2005 günü Ankara’da vefat etti. Ankara’da Kültür Bakanlığı binasının önünde ve Kars’ta Devlet töreni yapıldı.
Aşıklar bayramının adı Türkiye Murat ÇOBANOĞLU Uluslararası Aşıklar bayramı olarak kararlaştırıldı.
Bu bayramda Afiş ve davetiyelerde Kars Kalesi, Aşık Şenlik ve Murat ÇOBANOĞLU fotoğrafları konuldu. Vefatından 38 gün sonra anıt mezarı ve heykeli yapıldı.
Birinci aşıklar bayramına 185 aşık, ikincisine 220, üçüncüsüne 270, dördüncüsüne 332 aşık katıldı.(Bu bayramların her birinde ortalama olarak 42 saat yarışma yapılmıştı)
2008 yılında Aşık Şenlik, Murat ÇOBANOĞLU ve Şeref TAŞLIOVA’nın heykelleri yaptırıldı, heykellerin açılışını Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul GÜNAY yaptılar.
2010 yılında yapılan aşıklar bayramında Murat ÇOBANOĞLU’nun adı ve sembolleri kaldırıldı ama Çobanoğlu’nun anıt mezarındaki Türk Bayrağı halen dalgalanmaktadır.
Aşı Murat Çobanoğlunun 5 Dörtlük olan şiirinden üç dörtlüğü aşağıdadır.
OĞUL
Nasihat edeyim dinle sözümü,
Lisanına leke gelmesin oğul,
Sakın kötü bakma el namusuna,
Vicdanına leke gelmesin oğul.
***
Dikkat eyle kayıp etme şansını,
Şehitlerim döktü ona kanını,
Esirgeme kurban eyle canını,
Vatanına leke gelmesin oğul.
***
Çobanoğlu der ki Hak’tır Yaradan,
Veren de O, alan da o Yaradan,
Bizim için indirmiştir Yaradan,
Kur’an’ına leke gelmesin oğul
***
SÖZÜNE DİKKAT ET ÖLÇÜLÜ DAVRAN
ARİF OLAN İNSAN İNÇİNİR OĞUL
SAKIN HAKİKATTAN AYRILMAYASAN
LEKE ALIR VİCDAN İNCİNİR OĞUL
**
SULTAN BU DÜNYADAN GELDİ GİDECEK
İLİM DERYASINDAN ALDI GİDECEK
İRFAN ORDUSUNDA KALDI GİDECEK
DİKKAT EYLE ZAMAN İNCİNİR OĞUL
Kaynak kişiler:
Prof.Dr.Ali KAFKASYALI Aşık Murat Çobanoğlu’nun hayatı sanatı ve eserleri 1998
Aşık şeref Taşlıova’nın verdiği bilgiler, Çobanoğlu’nun ailesi ve oğlu Şentürk Çobanoğlu’nun verdiği bilgi ve belgeler.
(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) - KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
