Kars’ın Selçuklu Türkleri tarafından Fethinin 957. Yıldönümü KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
Kars’ın Selçuklu Türkleri tarafından Fethinin 957. Yıldönümü
KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
Tarih Araştırmacısı Yazar Sultan AYDIN’ın, “Kars’ın Selçuklu Türkleri tarafından Fethinin 957. Yıldönümü” yazısı:
SULTAN ALPARSLAN’IN ANADOLUYA İLK ADIMI VE KARS’IN SELÇUKLU TÜRKLERİ TARAFINDAN FETHİ’NİN 957. YILDÖNÜMÜ (16 AĞUSTOS 1064 –)
Selçuklu sultanı “Yurt kuran Alparslan’ın uğurlu eliyle Kars ilinin 16 Ağustos 1064’deki Fethi ile bu günkü Türkiye’mizin Anadolu’nun “DOĞU KAPISI” sayılan bu topraklarımızda temel atılmıştır.
Anadolu’nun tapusu Kars’ta, Anı’da ve Malazgirt’te alındı. Yazımı aşağıda belirttiğim başlıklar altında toplamaya çalıştım.
1- ANADOLU’YA SELCUKLU TÜRKLERİ’NİN GİRİŞ SEBEPLERİ
2-SİYASİ SEBEPLERİ, ASKERİ SEBEPLERİ
3-ANI’NIN KUŞATILMASI VE ALINMASI
4-KARS’IN ALINMASI
5- ANADOLU’DA SELÇUKLU BEYLİKLERİ
ANADOLU’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DEDELERİ BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ’Nİ KURAN SELÇUK OĞULLARI AİLESİ ,OĞUZUN KINIK BOYUNA OSMAN OĞULLARI İSE KAYI BOYUNA MENSUPTUR
ANADOLU'YA SELÇUKLU TÜRKLERİNİN GİRİŞ SEBEPLERİ
1064 tarihinde, bu günkü Türkiyemizin kurucu¬su ALP ARSLAN, Selçuklu Devletinin başına geçerek büyük bir ordu ile Anadolu üzerine yürümüştür.Anadolunun doğusu Bizanslıların elinde bulunuyordu.Kars ilimizin sınırları içinde bulunan Anı kalesi ise, Bizansın ve bu sebeple de Doğu Anadolu'nun en müstahkem bir mevkii durumunda idi -
Büyük Selçuklu Devletimizin Anadoluya giriş sebepleri şu şekilde özetlenebilir:
SİYASÎ SEBEPLER:
Alp Arslan, hükümdar olduğunda memleketi büyük bir karışıklık için¬de bulunuyordu.
Alp Arslan, memleketi bu büyük karışıklıktan kurtarmıştır. Rey'de amcası Tuğrul'un tahtına oturan Alp Arslan'ın Sultanlığı, (27 Nisan 1064) 'de kesin olarak Bağdattaki Abbasi Halifesi Kaim-bi-Emrul'lah tarafından tanınmıştı
Devletin ve¬zirliğine Merv'de de kendisine uzun yıllar rehberlik ve vezirlik yapan çok sevdiği ve saydığı Tûs'lu Hasan'ı (Hasan bin Ali İshak Al-Tûsi, 1018-1092) getirmişti ki, bu zata sonradan Halife tarafından "Nizam-ül-Mülk" unva¬nı verilmiştir.
Bir memleketin iç işleri salim bir mecraya sokulmadan dış memleketlerde müs¬pet bir şekilde başarı sağlanamıyacağını, büyük bir devlet adamı olarak ortaya koymuştu. Onu, özellikle iki mesele çok yakından ilgilendiriyordu:
Hristiyan Bizans İmparatorluğu,İslâmiyeti ve îslâm dünyasını yok etme¬yi, parçalamayı ve İslamların Hristiyanlaştırılmasını zaruri görüyordu.
Bu yüzden önce Mısır'a döndü.
945 yılında Abbasî halifelerini hükümleri altına alan Büveyh Oğulları ve taraftarla¬rı, amcası Sultan Tuğrul tarafından 1055 yılında bertaraf edilmişti.
Selçuklular, Irak ve İran'a kadar girmiş bulunan bu akımı geçici bir zaman için durdurmuş İslâm memleketlerinde yaptığı mezhep propagandası neticesinde İslâmlar arasında sayısı 73'e va¬ran mezhepler türemişti.
islâm toplulukları kendi kendilerini yıpratacaklar, böylelikle Bizans İmparatorluğunun müdahalesine lüzum bile kalmayacaktı.
Bu sebeple Sultan Alp Arslan ilmî tedbirleri almağa ve za¬rarlı akımları önleyecek teşkilât ve kanunları uygulamaya başlamışlardır.
Sultan Alp Arslan, devletin batı sınırlarında yaşayan Türkmen bey ve boylarının Bizansa karşı süre gelen akınlarının da gayri nizami bir harp, bir çeşit gerilla sa¬vaşı şeklinde devam ettirilmesinde bir sakınca görmeyerek, bu akınları teşvik etmiştir.
Çünkü, Bizanslılar oyalanmak, elverişli bir zamana kadar yıpratılmak ve girişilecek gelecekteki harekât için bir alışkanlık, kolaylık ve keşif sağlanmalıydı. Bu suretle Sultan Alp Arslan'ın girişeceği harekât başlayabilecekti.
ASKERÎ SEBEPLER :
Selçuklu Devletimizin hükümdarı Sultan Alp Arslan'ın 1064 yılı harekâtı:
Sultan Alp Arslan, ülkesinin iç düzeninde gereken güvenliği sağladık¬tan sonra, özellikle batı sınırındaki Selçuklu prensleriyle Türkmen beyle¬rinin sürdürdükleri - akınlara bizzat katılmağa niyetlenmiş ve bu amaçla gerekli hazırlıklara başlamıştır.
Türkmenler, Erzurum, Ahlat, Muş ve Malatya'ya kadar sokulmuş, Ma¬latya ve Şarkî Karahisar'ı ele geçirmiş, Urfa'yı kuşatmış ve Kızılırmak ala¬nına kadar ilerleyerek Sivas'ı almışlar (1060), İmparator Konstan- tinos Dukas'ın gönderdiği Bizans kuvvetlerini 1061'de yenmişlerdi.
Alp Arslan, 22 Şubat 1064 de ordusu ile Rey'den hareket ederek Azerbaycan'a geldi.
Burada sınır akınlarını yöneten kardeşi Yakutî Bey'le Türkmen Beylerinden Tuğ-Tigin komutasındaki kuvvetlerle de birleşerek daha güçlendi.
Bu beyler, Selçuklu Sultanı Alp Arslan'ın öncüsü oldular Divin Şeddatlı Emiri Ebu'l Esvar da Alp Arslan'! saygı ile karşılayarak emrine girmiştir.
Sultan Alp Arslan, Hoy ve çevresi halkının da yardımlariyle, Nahçıvana geldi. Kafkas dağlarının güneyinde bulunan Gürcü ve Ermeni Krallıklarının durumu, Nahçivan'da Gence Şeddatoğulları ve ordusuyla buluşan Alp Arslan'ın ilk hedefi, Kafkas dağlarına kadar yürüyerek Gürcistan ve Ermeni kral¬lıklarını ele geçirmekti.
Alp Arslan, Nahçivanda ordusundan bir kısım kuvveti 12 yaşında olan oğlu Melikşah'ın komutası¬na vererek, veziri Nizamül-Mülkti ve kardeşi Yakutî'yi de ona katarak aras nehri boylarında bulunan sınır kalelerine taarruz ve bunların fethedil- mesiyle görevlendirildi.
Alp Arslan Gürcistan içlerine doğru ilerlerken, güney yanının korun¬ması idi. Bu suretle Melikşah kuvvetlerinin ilk hedefi de Aras'ın güneyin¬de Iğdır, Sur-Mari, Tuzluca gibi kaleler olmuştur.
Alp Arslan, Nahçivan'dan Divin-Zengi suyu yolu ile ilerleyerek önce Borçalı'yı fethetmiş ve bu yolla Gürcistan topraklarına girmiştir.
19 Temmuz 1064'te Ahılkerek, Poskov. Ahıska, Kvel (Batum'un doğusunda) kalesi ve dolayları ele geçirilmiş, Borçka, Artvin, Ardanuş, Şavşat, Ardahan bölgeleri alın¬mıştır.
Alp Arslan ordusu Serdar ab ad ovasında toplanarak yeni hareketleri için düzenlenmiş ve yığınağını tamamlamıştır.
Alp Arslan'ın bu harekâtına paralel olarak oğlu Melikşah da evvelâ Ağrı Dağı İle Aras nehri arasındaki Sürmeli çukuruna girmiş ve buranın merkezi olan Sur-Mari, yani Sürmeli ve Iğdır kalelerine saldırmıştır.
Iğdır kalesi, çok şiddetli bir muharebeden sonra ele geçirilmiştir. Melikşah, sonra babası Alp Arslan'la birleşmek üzere aldığı emre göre Serdarabad'da ana kuvvetlere katıldı.
İlerlemesine devam eden Alp Arslan, Anı kalesine yönelmiştir.
ANI'NIN KUŞATILMASI VE ALINMASI:
21 Temmuz 1064 günü Anı şehrini kuzeyden kuşatan Sultan Alp Arslan ve oğlu Melikşah idaresindeki Selçuklu ordusu çok güçlüklerle kar¬şılaştı. Bilindiği gibi Anı Şehri, şimdiki Kars'tan daha geniş bir alanı içine alan, surlarla çevrili, çok müstahkem bir yerdir.
Doğu kuzeyinde Acem Ağılı deresi, doğu ve güneyinde derin yataklı Arpaçay boyu, batısında Bos¬tanlar deresi ile çevrilen Anı'nın, ancak kuzeydeki "Yavşanlık düzü" deni¬len ovaya açılan yönünden kuşatılması mümkündü; burada da, 989 yılın¬da tamamlanan iki katlı yüksek dış kale surları ile önünde su ile dolu ba¬samaklı hendekler ve hendekler önünde ayrıca ince bir sur daha vardı.
Bu gün bile Anı surlarındaki Selçuklu okları izlerini, (Kevek) denilen kü- feki taşlan üzerinde görmekteyiz.
.Böyle kanlı muharebelerle 24 gün süren Anı kuşatması sonunda Selçuklular
Türk erleri, hem doğudan ve hem de batı¬dan açık bulunan ortakapıya doğru hücum ederek buradaki Arslanlı kapı yerini zaptettiler.
Orta kapıdan Selçuklu ordusu Anı'ya girerken Bizans vali ve kumandanı Katrat ile Grigor da içkaledeki hazineyi yanlarına alıp gizli yollar ile Bostanlar deresine ve Arpaçayı boyundan Digora doğru kaçtılar.
16 Ağustos 1064 Anı fethi üzerine Alp Arslan buradaki Katedrali, "Fethiye" adlı camiye 17 Ağustos salı sabahı işe başlayan Selçuklu ordusundaki mimar ve yapı ustaları 20 Ağus¬tos Cuma sabahına kadar dört gün geceli gündüzlü çalışarak Fethiyye camiine mihrap ile minber yaptılar.
456 Hicri ve 20 Ağustos 1064 Cuma günü Şanlı Anadolu Fatihi Alp Arslan, Anı Fethiyye camiinde oğlu Melikşah ve Baş- veziri Nizamülmülk başta olmak üzere ilk cuma namazını kıldı.
KARS'IN ALINMASI:
Alp Arslan, Kars'ta hüküm süren (Bağratlı) Prensi Abbas Şehin, Şahin oğlu Gagik'a huzuruna çağırdı. Bağratlı Pren¬si, Türk elçisini siyah elbiseleriyle kabul ederek "Tuğrul Beğ'in ölümün- denberi matem" tuttuğunu beyan ile yaranmak istedi ve Sultan'ı Kars'a da-vet etti. Ordusu ile (1064 Ağustos sonlarında) Kars'a varan Alparslan, Gağık'ın arz tabiiyetini kabul etti.
Fakat Gagık, bir müddet sonra memleketini (Kars şehri ile Selim-Sarıkamış) İmparator Konstantin Dukas'a terkederk (1064 güzü sonlarında) karşılığında Zamantı (Pınarbaşı) çevresini aldı.
Sultan, bu büyük zafer ve fetihlerden son¬ra, 100.000 kişilik ordusu, 50.000 esir ile (Başkent) Reye döndü. Alp Arslan bu zaferleri fetihnameler ile komşu ülke ve hü-kümdarlara bildirdi.
Halife Kaim bi-Emrillah, Sultan'ı tebrik için (Bağdad'dan) Elçi ve mektup göndererek, kendisine Ebûl-Feth (Fetih-Babası) unvanı verdi.
5. SONUÇ:
Alp Arslan'ın 1064 yılında düzenlediği birinci Kafkas seferinde Yahniler'den Gökçe göl'e, Ağrı dağından, Kars'a kadar olan büyük bir bölge el¬de edilmişdir.
Bu bölgede Selçuklulara tabi olmak üzere Anı Şeddadileri hü¬kümeti kuruldu. Bu şekilde Alp Arslan'ın giriştiği 1064 yılı harekâtından aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir:
- Ardahan, Artvin, Bağratlar ülkesinden Ahılkelek alınarak ver¬giye bağlanmıştır.
- 20 yıldan beri Bizans'a tabî olan Anı şehri işgal olunmuştur.
- Loru Bağratları ülkesi ele geçirilmiştir.
- Kars Kralı Gagik, Selçuklulara tabi olmak şartiyle vergiye bağ¬lanmıştır.
Alp Arslan'ın sınırları, Kars dahil, Soğanlı ve Allahüekber dağ¬larına dayandıktan başka, batıda Çoruh nehri ağzından Kafkaslara ka¬dar Karadeniz'le çevrilen bu büyük ülke Selçuklu olmuştur.
- Mısırdaki Fatimi halifeliğinin yönettiği Türkleri ayırıcı ve bal¬talayıcı Dinî propaganda uzun bir süre için önlenmiştir. Bu zafer, halen içinde yaşadığımız bir devrin ve Büyük Türk Milleti tarihinin Anadoluda yeniden başlangıcı olmuştur.
Anı ve Malazgirt zaferlerinden sonra atalarımız Anadolunun her yanını fethederek bu güzel ülkeyi bize vatan yaptı, yepyeni bir târih dö¬nemi açtılar; Anadolunun fethiyle başlayan ve bu güne kadar süren bu yeni yurdumuza "Türkiye" dendi.
BÜYÜK SELÇUKLULAR DEVLETİ 1038-1157
KİRMAN SELÇUKLULARI 1048-1186
ANADOLU SELÇUKLULARI! 1074-1308
SURİYE SELÇUKLULARI 1078-1114
IRAK SELÇUKLULARI 1118-1194
SELÇUKLULARDAN ÖNCE ANADOLUDA MÜSLÜMAN DEVLETLER
1-Şeyhiler 869 -889
2-Mervaniler 990-1096
3-Nümeyriler 990-1086
SELÇUKLU BEYLİKLERİ,
-Danişmendiler 1085-1175 ,
–Mengüçoğulları 1071-1152,
-Saltukoğulları 1071 -1202,
-Artukoğulları 1098-1409,
-İnaloğulları 1098-1183,
–Dilmaçoğulları 1084-1192
-Çubukoğulları 1085-1112,
-Ermenşahlar-1100-1207
Sutaylar-1312-1350,
-Eratnaoğulları 1327-1381
-Kadı Burhanettin 1381-1398,
-Sahib Ataoğulları 1265-1333
- Pervane oğulları 1264-1323,
-Çobanoğulları-1080-1309
-Karamanoğulları-1250-1487,
-Germiyanoğulları 1260-1429
-İnançoğulları 1276-1369,
-Karaslıoğulları 1296-1345
-Saruhanoğulları-1300-1410,
-Aydınoğulları-1300-1424
-Meteşoğulları 1278-1424,
-Hamitoğulları 1280-1423
Tekeoğulları 1302 1360,
-Eşrefoğulları 1280 1326
Ankara ahileri-1290 -1354,
-Candaroğulları 1292-1461
-Kutlu Şahlar 1340-1393,
-Tacüddin oğulları 1308 1425
Bayramoğulları 1313-1392,
-Dulkadir oğulları-1337 -1522
-Caferbeyler-1371-1436,
-Ramazanoğulları-1252-1608
-Osmanlılar 1299-1918
- 16 AĞUSTOS 1064: ANI-KARS’IN FETHİ HAKKINDA GENEL KURMAY BAŞKANLIĞI EMRİ
16 Ağustos "Anadolu fethinin başlangıcı ve Türkiye'nin Temel Atılışı" olarak, Devlet Radyoları, Büyük gazeteler ve Millî Eğitim Bakanları ağzı ile dünyaya ilân edilmiştir.
1964 deki 900. yıldönümünden beri, şanlı or¬dumuz Kars'daki birlikleri ile, "Selçukluların Kars ilini Fethi Yıldönümü" bayramımıza katılarak, millî duygu ve coşkunluklarımızı arttıran bir ruh olagelmiştir.
Genelkurmay Başkanlığımızın 1967 deki çok isabetli bir karariyle artık "Kars Turizm ve Tanıtma Derneği"nin, her yıl yazılı dileğine lüzum kalmadan, 16 Ağustos Selçukluların Kars îlini Fethi'nin yıldönümü, Kara Kuvvetleri komutanlığına, Hava Kuvvetleri komutanlığı-na ve Jandarma Genel komutanlığına gönderilen bir tamim ile "Daimi
programa" alınarak ordumuzun öz malı olmuştur.
Genel Kurmay Başkan¬lığımızın 17 Temmuz 1967 tarihli, "Per: 2028-314-67-Disiplin. 2. Ks." sayılı ve Konu: Kars İlinde yapılacak Selçuklu fethi yıldönümlerinin daimi prog¬rama alınması" özetini taşıyan tarihî ve millî kararının metni, aynen şöy¬ledir:
"İlgi: Kars Turizm ve Tanıtma Derneği Ankara Şubesinin 8 Temmuz 1967 tarih ve 24 sayılı yazısı"..
1- Kars ilimizde Selçuklu fethinin 1964 yılından beri her yıl 16 Ağustos'ta kutlama törenlerinin bu ildeki Turizm ve Tanıtma Derneğince ya¬pıldığı, bu törenlerde de Kars'daki birliklerin iştirak ettirilmesinin sağ¬lanması için her sene müsaade istendiği; halbuki bu büyük zaferin yıl dönümünün kutlanmasında bu ilde bulunan birliklerin iştiraklerinin daimî programa alınması hususunun temini, ilgi yazı ile teklif edilmektedir.
2- Şerefli tarihimizde Selçuklu fethinin ve Malazgirt zaferinin müs¬tesna bir yeri vardır."
"Adı geçen dernek mensuplarının bu olayı canlandırması, dile getirmesi ve her sene yıldönümünde anması, Aziz milletimizin gururunu, Türk Silâh¬lı kuvvetlerinin de kahramanlık hislerini okşamaktadır.
3- Bu töreni kutlama tarihlerinde, vazife ve durum müsaade ettiği müddetçe, Kars ilinde yapılacak Selçuklu fethinin Yıldönümünü kutlama törenlerine,, bu il merkezindeki Türk silâhlı kuvvetlerine mensup birlikle¬rin iştirak ettirilmesi ve bu hususun daimî programa alınması için, ilgili¬lere emirlerini rica ederim.
(imza)
Refik TULGA Orgeneral Genel Kurmay II nci Başkanı Y."
“Gaziler-Ocağı,Şehitler-Yatağı,Yiğitler-Durağı”
Toprağının her karışı atalarımızın kanı ve kemikleriyle dolu olan serhat şehri Kars’ta, Halk Şairlerinin deyişlerinde tarif edilemez duygular buluruz.
ANADOLU BİRBİR ÇİÇEKLİ TARLA
ANADOLU BİNBİR ÇİÇEKLİ TARLA
VATAN İÇİN GÜLLER DİKTİK ARKADAŞ
SEN OLDUN BİR KOVAN BEN OLDUM ARI
HEP BİRLİKTE BALLAR YAPTIK ARKADAŞ
***
BİN YILDIR ÇALIŞTIK BİZLER BERABER
YURT KURDUK DOLAŞTIK BİZLER BARABER
BİRLİKTE SAVAŞTIK BİZLER BERABER
ÇINAR GİBİ DALLAR YAPTIK ARKADAŞ
*!**
GÜNLER OLDU BEN VALİ SEN KAYMAKAM
ZAMAN GELDİ SEN BAŞBAKAN BEN BAKAN
BEN BİR PAŞA İDİM SEN CUMHURBAŞKAN
NAKIŞLARLA ALLAR YAPTIK ARKADAŞ
***
SEN BACIM YAVRUSU BEN SENİN DAYIN
KARDAŞ BACI BİR KAN, OLMAZKİ, HAİN
BEN SENİ SEVMİŞİM OLMUŞUM DAYIN
DAYI YİĞEN YOLLAR YAPTIK ARKADAŞ
***
BERABER YÜRÜRÜZ İZİMİZ BİRDİR
DURUNCA YANYANA YÜZÜMÜZ BİRDİR
TATLI KONUŞUNCA SÖZÜMÜZ BİRDİR
HOŞ MUHABBET DİLLER YAPTIK ARKADAŞ
***
SULTAN KURBAN BU MİLLETİN ÖZÜNE
KANMA BİNDOKUZYÜZ ONBEŞ SÖZÜNE
SEN YANARSAN BEN YANARIM KÖZÜNE
ALEV OLDUK KÜLLER YAPTIK ARKADAŞ
(Sultan AYDIN)
Kaynaklar:
1- Prof Dr. M. Fahrettin KIRZIOĞLU; Kars Tarihi ve Ani Şehri Tarihi Kaynakları
2- Prof.Dr.İsmail KAYABALI - Cemender ARSLANOĞLU; Türk Kültürü 126 Nisan 1973
3- Hekimoğlu İsmail; İslam Tarihi 2001 İSTANBUL
4- Prof. Dr. İzzettin YENİSEY; Türkiyem Tarih ve Kültür Dergisi 2006
5- Fotograf Arşivi: Yavuz ÖZTÜRKKAN (FOTO ÇİLEM)
(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) - KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK