Kars Mİllİ İslam Şurası ve Cenub-i Garbİ Kafkas Hükümetinin Tarİhçesİ-2 KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
Kars Mİllİ İslam Şurası ve Cenub-i Garbİ Kafkas Hükümetinin Tarİhçesİ-2
KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
TARİH ARAŞTIRMACISI YAZAR, ŞAİR SULTAN AYDIN’IN “KARS MİLLİ İSLAM ŞURASI VE CENUB-İ GARBİ KAFKAS HÜKÜMETİNİN TARİHÇESİ (2)” YAZISI
KARS İSLAM ŞÜRASI:
Kars’ta bulunan 9. Ordu Kumandanı Miralay Yakup Şevki Paşa, bölgeyi ve dolayısıyla kars’ı işgal edecek olan İngilizlerle temasa gelmeyi istemiyor.
Kars’a teşkil edecek “Milli Bir Hükümet”e devretmeyi daha uygun buluyordu.
(Ahıska ve Aras Türk Hükümetlerinde olduğu gibi) Yakup Şevki Paşa’nın ve Kars mutasarrıfı Hilmi Beğ’e (Uran) da yardımlarıyla 5 Kasım 1918’de Kars ve Mülhakatında, Türk İslam ahalisi “Kars Şurası” adıyla kendi “Milli Hükümetini” kurarak Osmanlı Devletinden resmen devralmışlar, Mondros Mütakeresini imzalayan Osmanlı Devleti yöneticileridir.
Kars ve mülhakatını savunmaya hazırlanan Türk İslam ahalisi de WİLSON’un prensiplerine dayanmışlardı. 8 Ocak 1918’de yayınlanan Wilson’un prensiplerine göre, “Her Millet” kendi mukadderatını tayin etme yetkisine sahip olacaktı.
-Kars İslam Şurası, Pıroğlu Fahrettin (Erdoğan) Bey tarafından Ali Rıza (Ataman) Bey, Kars’lı Sarı Haliloğlu Muhlit Oranbuoğlu mamul, mamuloğlu Tevhüddiddin ve Kepenekçi Emin Ağa gibi isimlerde yer almıştı.
14 Kasım 1918’de yapacağı duyuruda şüra toplantısına, Oltu, Ardahan ve Kağızman ile buralara bağlı kazalara ve nahiyelere Ahıska hükümeti Osman Server ve arkadaşlarıda Kars’a gelmişler.Kars İslam şürasının ilk toplantısı
14 Kasım 1918, günü istiklal milli caddesinde (Atatürk Caddesi) belediye binası bitişiğinde 2 nolu sağlık ocağı olan binada yapıldı.14 Kasım 1918 I. Kars Kongresinde Pıroğlu Fahrettin Bey olduğu 8 kişilik “MUVAKKAT” geçici heyeti ile kepenekçi Eminağa Başkanlığında “Milli İslam Şürası Merkezi Umummisi” adıyla yeni bir hükümet kuruldu.
MİLLİ ŞURA HÜKÜMETİ:
30 Kasım 1918’de Kars İslam Şurasının devetine icabet ederek, Orduabat, Nahçıvan, Kamerli, Sürmeli (Ağrı), Nahçıvan, Serdarabat, Doğu Şöregel, Ahıska ve Ahılkelek bölgelerinden 60 kişi milletvekili sıfatıyla gelmişlerdi. Ayrıca 10 kişide çeşitli bölgelerden gelerek katılmışlardır. Bu Büyük Kongrede Batum’dan Ordubata ve Ağrı dağından Algur’a kadar halkın çoğu Türk ve müslüman olan yerlerden Osmanlı ordusu çekilince, idere ve yurt korunma işlerine bakmak üzere, merkezi KARS olmak üzere “Milli İslam Şura” hükümeti kurulması ittifakla kararlaştırıldı.
HÜKÜMET 12 AZADAN MÜTEŞEKKILDI
1. Kars’lı Cihangiroğlu Hasan Bey, 2. Divriğli Pıroğlu Fahrettin Bey, 3. Çıldırlı Dr. Esat Bey, 4. Akbabalı Hacı Abbasoğlu Kerbelayı Mehmet Bey, 5. Karaçantalı Hacıoğlu Ahmet Bey, 6. Molla Bilal Bey, 7. İravalı Ahundoğlu Taki Bey, 8. Iğdırlı Ali Beyoğlu Mehmet Bey, 9. Gümrülü Halıcıoğlu Yusuf Bey, 10. Borçalli’li Kepenekçi Emin Ağa, 11. Kağızmanlı Ali Rıza Bey, 12. Digorlu Çamdanlı Aşiret-i Reisi Maksut Ağaoğlu Hasan Ağa, Hükümet reisliğine Cihangiroğlu İbrahim Bey, Muavinliğe Kepenekçi Emin Ağa, Umumi kitaplığına da Sami Bey seçilmişti.
I. Ardahan Kongresi ( 3-5 ocak 1919 ), II. Ardahan Kongresi ( 7-9 Ocak 1919 ) yapılmıştır.
CENUB-İ GARBİ KAFKAS HÜKÜMETİ MUVAKKATA MİLLİYESİ 17 - 18 OCAK 1919/ 13 NİSAN 1919
17-18 Ocak 1919’da (şimdiki vali konağında) Dr. Esat (Oktay) bey’in başkanlığında toplanan kongre merkezi Kars olmak üzere “Cenub-İ Garbi Kafkas Hükümeti Muvakkata-İ Milliyesi” kurulmuştur. Görüşmelerde 18 maddelik anayasası kabul edilmiş”
Hükümet reisliğine Cihangiroğlu İbrahim Bey getirilmiş ve Hükümet azalarında aşağıda isimleri yazılı kişiler seçilmiştir.
1- Parlemento Reisi :Çıldır’lı Dr. Esad Bey
2- Dahiliye Nazırı :Kağızman’lı Ali Rıza Bey
3- Adliye Nazırı :Revan’lı Hakim Ağabababeyoğlu Abbas Ali bey
4- Hariciye Nazırı: Divriği’li Piroğlu Fahtettin bey
5- Harbiye Nazırı: Cihangiroğlu Hasan han Bey
6- Maliye Nazırı: Gümrü’lü Hudadbeyoğlu Mehmet Bey
7- Maarif Nazırı: önce Türkiye rumlarından Kars’ta yerleşen Mihail Andreyanot sonra bir Türk muallim Kocaoğlu Mehmet Bey
8- İaşe Nazırı: Hasan Bey oğlu Mehmet bey
9- Mafia Nazırı: İrevan’lı Mühendis mehmet Bey
10- Ziraat, Orman ve Ticaret Nazırı: Nahcıvanlı Aliekber Kazım Ayrıca bazı umumu müdürlükler kurulmuş
HÜKÜMET MERKEZİ KARS OLMAK ÜZERE:
Kars, Ardahan, Batum, Kağızman, Oltu, Nahçivan, Artvin, Borçka, Murgul, Çürüksu, Acara-i Ülya ve Acara-i Sutta, Ardanuç, Şavşat, Poskof, Ahıska, Ahılkelek, Çıldır, Akbaba, Şöregel, Zarşad, Penek, Sarıkamış, Horasan, Digor, Sürmeli, Iğdır, Şerur, Şahtahtı, Yenice, Gulfa, Ordu, Orduabad Vilayeti ve kazalarından mürekkeb, (1.535.824’ü Türk ve 237.324’ü gayrimüslim, 1.763.148 nüfuslu, 34 vilayet ve kazalı 40.000 km2 arazisi olan)
Cenub-İ Garbi Kafkas Hükümeti Cumhurriyesi’ni teşkil ve cihana istiklalini ilan eyledik.
1-Yrd Doç. Dr. Ahmet Ender Gökdemir Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi CENUB-İ GARBİ KAFKAS HÜKÜMETİ Ankara 1998
2- Fahrettin Erdoğan Türk Ellerinde Hatıralarım Kültür Bakanlığı yayınları 1998 Ankara.
3-Prof Dr. Mehmet Fahrettin Kırzıoğlu Kars tarihi 1.Cilt
KARS MİLLİ İSLAM ŞURASI YAZI DİSİSİ DEVAM EDECEKTİR.
(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) / KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK